ODZNAKI
Janusz Trzebiatowski to wyjątkowy artysta o niezwykle bogatej palecie zainteresowań i co za tym idzie, realizacji plastycznych. W kręgu Jego zainteresowań znalazły się właściwie wszystkie dziedziny sztuk plastycznych. Jest rzeźbiarzem i medalierem, malarzem, grafikiem, autorem plakatów, scenografem i poetą. Realizował wnętrza, projektował ściany ceramiczne, płaskorzeźbione i malowane. W każdej z tych dziedzin plastyki doszedł do mistrzostwa, i choć problemy wynikające z tradycyjnych podziałów różnych dyscyplin sztuki nie są przez artystę w zasadzie przekraczane, to wydaje się, że doświadczenia nabyte przy realizacji malarstwa sztalugowego, a zwłaszcza studia pastelowe, notujące na żywo pomysł plastyczny, w pewien sposób zdeterminowały zarówno medalierstwo, jak i odznaki przez Niego projektowane. Zauważamy tę cechę w dużej grupie odznak turystycznych.
Odznaki – to wyróżnienia określające przynależność do organizacji, instytucji, klubu itp., będące świadectwem zainteresowań, szczególnych zasług, pełnionych funkcji czy osiągnięć w konkretnej dziedzinie życia społecznego. Tradycje nadawania odznak były i są kultywowane również w polskim ruchu krajoznawczym i turystycznym. Powstałe w 1873 roku Polskie Towarzystwo Tatrzańskie oraz w 1906 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze Jako pierwsze na swoich odznakach wykorzystywało symbole określające główne cele ich działalności – poznanie ziemi ojczystej, jej historii i kultury. Po połączeniu obu towarzystw w 1950 roku, w Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze jednocześnie określono jednolite zasady wielostopniowych odznak zachęcających do uprawiania turystyki, a także stanowiących dowód umiejętności i doświadczenia turystycznego.
Najliczniejszą jednak grupę stanowią oznaki pamiątkowe z poszczególnych imprez: zlotów, rajdów, zjazdów, spływów, regat, różnych zawodów. Każda z tych imprez upamiętniona jest zazwyczaj wydaniem oznaki turystycznej, którą otrzymują uczestnicy.
Janusz Trzebiatowski, który sam był działaczem turystycznym, związanym przede wszystkim z AKT ZSPP w Krakowie i PTTK przy Kombinacie im. Lenina w Nowej Hucie pierwsze oznaki zaczął projektować w połowie lat 50-tych XX wieku. Były to oznaki rajdów studenckich w Beskidzie Wysokim (1956, 1958), Jurze Krakowskiej (1957), czy rajdu jesiennego „Pod parasolem” z 1960 r. W ciągu minionych lat wykonał blisko 200 oznak turystycznych. Każda z tych prac to miniaturowe dzieło sztuki. Przypominają często średniowieczne miniatury, z uproszczonym krajobrazem, wykorzystując emalie i metal, uzyskuje niebywałą jedność formy i czytelność przekazu. Artysta wykorzystuje motywy krajobrazowe, etnograficzne charakterystyczne dla regionu, w którym impreza się odbywa, podkreślając przekaz lapidarnymi napisami.
Jak wszystkie prace Trzebiatowskiego, tak i oznaki turystyczne od innych wyróżnia prostota i umiejętność wykorzystania materii: metalu i emalii. Tworzy nastrój i narrację poprzez oszczędność szczegółów, czystość i klarowność formy, poprzez poszukiwanie czytelnego znaku plastycznego przenosi na skrawek metalu urok i piękno polskiego krajobrazu.
Artysta współpracował z wybitnymi krakowskimi grawerami. Wszystkie jego oznaki wykonane były w pracowniach Alfonsa Kołodziejczyka w Krakowie oraz Alojzego Borowicza i Adama Sroki z Nowej Huty.
Duży zespół, ponad 300 odznak i oznak zaprojektowanych przez Janusza Trzebiatowskiego oraz wykonanych w pracowni Alfonsa Kołodziejczyka znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu.
Pierwsza wystawa, na której zaprezentowano odznaki i oznaki turystyczne Janusza Trzebiatowskiego odbyła się w 1967 roku, w Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu. Została przygotowana przez wrocławskie Muzeum przy współpracy z Komisją Krajoznawczą Oddziału wrocławskiego PTTK. Kolejną okazją podziwiania tych miniaturowych dzieł sztuki była indywidualna wystawa Janusz Trzebiatowski. Medalierstwo w Muzeum Sztuki Medalierskiej w 1979 roku. To we wstępie do katalogu tej ekspozycji Andrzej Pollo tak pisze o tych metalowych dziełach sztuki: ”Wszędzie prostota, ale i umiejętność wydobycia z materii: metalu, emalii – najistotniejszych jej walorów, odpowiadających treści. Taka jest seria oznak poświeconych Beskidom czy Tatrom, podobne w swoim wyrazie są oznaki rozmaitych rajdów z klasyczną już, niezwykłej urody oznaką rajdu Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1971 roku, gdzie nastrój i narrację tworzy umieszczona w górnej partii sześcioboku o złagodzonych narożach uproszczona sylweta sarny widocznej tylko w dolnej partii torsu .(…)”
BARBARA KOZARSKA-ORZESZEK,
Wrocław 2013